Laatst was ik terug in Amstelveen en ging ik langs mijn ouderlijk huis om mijn gezicht weer even te laten zien. Zo ver is Amsterdam-Noord niet van Amstelveen, maar juist de gedachte dat ik binnen een uur bij mijn ouders kan zijn, zorgt ervoor dat ik niet zo vaak de behoefte voel om naar Amstelveen te gaan. Mijn moeder had een extra bord eten klaargemaakt en met het onderwerp van mijn opdracht indachtig besloot ik mijn vader tijdens het avondeten te vertellen over alles wat ik ondertussen te weten was gekomen over Teylers museum. Het was duidelijk dat ik onderhand een grotere expert was geworden dan mijn vader ooit was. Toch moest ik hem nageven dat zijn enthousiasme destijds mijn interesse had aangewakkerd in wat het Teylers museum nou zo speciaal maakte.

Portret Matinus van Marum (ca. 1786) door Gilles Louis Chrétien

In de wetenschappelijke wereld is er het een en ander gepubliceerd over het Teylers museum. Opvallend is de verscheidenheid in onderwerpen. Zo zijn de museumdirecteuren zelf onderwerp van onderzoek geweest. Bijvoorbeeld de periode dat Martinus van Marum museumdirecteur was en veel moest netwerken, onderzocht door Trevor Levere. Na het plaatsen van een elektriseermachine in het museum heeft Van Marum zelf veel onderzoek gedaan naar het effect van elektriciteit op dieren en planten. En ook Van Marums verzameldrift is in kaart gebracht door Bart Sliggers, die zelf werkzaam is geweest in Teylers museum en uiteindelijk zelfs gepromoveerd is door zijn onderzoek.

Bart Sliggers met zijn onderzoeksobject in de handen

Ook het functioneren van het museum zelf is onderzocht. Het proefschrift van Martin Weiss (2013) is hier een voorbeeld van. Het proefschrift behandelt uitgebreid allerlei zaken die met het museum gemoeid zijn; de geschiedenis, de directeuren en hun visies, het gebouw, de kunstcollecties, het gebruik, etc. Een totaal overzicht als deze laat de veelzijdigheid van Teylers museum zien op een wijze waarbij geen enkel onderdeel achtergesteld of gemarginaliseerd wordt. De bredere context van het museum is, zoals het proefschrift aantoont, erg belangrijk bij het op waarde schatten van de maatschappelijke relevantie van het museum. Het moge duidelijk zijn dat de betekenis en invloed die Teylers museum kent, het begrijpelijk maakt waarom het museum echt op de rijksmonumentenlijst thuis hoort.

Hoewel ik thans in staat ben om het een en ander te vertellen over het museum, reken ik mijzelf nog niet bepaald tot de experts. Een Bart Sliggers die meerdere jaren werkzaam is geweest in het museum en die vervolgens publiceert over het museum, behoort wetenschappelijk gezien ook niet bepaald tot de experts. Toch denk ik dat je in die hoek de échte experts kan vinden. We weten immers dat Teylers museum veel meer is dan een hoop stenen die een collectie huisvest. De werknemers dienen een veel bredere functie dan het onderhouden van het museum. Zij creëren de maatschappelijke waarde en bredere betekenis van het museum.

Directrice Marjan Scharloo, trots poserend op het balkon in de Ovale Zaal

Als ik dan ook een echte, enigszins onverwachte expert moet aanwijzen is dat Marjan Scharloo, de directrice die reeds al 17 jaar werkzaam is bij het museum. Zij weet als geen ander welke doelen het museum dient en wat de waarde van het museum is naast het tentoonstellen van kunstobjecten. Dat is voor mij een echte expert, een die de bredere context ziet en meeneemt in de waardering. Mijn vader zei ooit redelijk beknopt dat Teylers museum het mooiste museum van Nederland was. Maar nu pas snap ik dat daarmee alles was gezegd. De collecties waren niet enkel interessant, het gebouw was niet specifiek imposant of de tentoonstellingen waren niet per se vernieuwend. Het was het mooiste, door alles wat erbij kwam kijken en door alles bij elkaar op te tellen.